Sparen om naar de wc te kunnen

De gemiddelde Nederlander jaagt er jaarlijks zo'n 15 kilo toiletpapier door. Da's weliswaar iets meer dan het Europees gemiddelde, maar toch steken we gunstig af bij Amerikanen, die per hoofd van de bevolking zo 25 kilo doorspoelen.

Greenpeace sloeg een paar jaar geleden alarm, omdat liefst 98 procent van dat Amerikaanse toiletpapier rechtstreeks zou zijn gemaakt van bomen - vaak zelfs van oerbos. Geen flintertje gerecycled materiaal. En da's slecht nieuws voor het milieu.
(Waarom precies, dat wordt overigens helder en bondig uitgelegd in dit artikel van de Volkskrant.)

Dat doen we in Europa iets beter. Al wordt hier volgens de meeste bronnen die ik vond ook meer dan de helft van het wc-papier gemaakt van verse houtvezel, zo'n 40 procent van de Europese merken bevat wél substantiële hoeveelheden gerecycled materiaal.

Maar ja: hoe vind je in de supermarkt nou net dát merk dat het verstandigst omgaat met grondstoffen en energie? Deze week belandde het Ecologisch toiletpapier van AH Puur & Eerlijk in mijn mandje, maar ik herinnerde me vaag dat daar 'iets' mee was - en na even zoeken kwam een aflevering van de Keuringsdienst van Waarde boven drijven, die ik er ooit over zag. Dit ecologische toiletpapier bevat niet meer gerecycled materiaal dan veel 'gewoon' toiletpapier. En het bleken is bepaald niet milieuvriendelijk.

Wie dan wel te kopen?
Het WereldNatuurFonds zette uitgebreid op een rij welke papierproducenten 'deugen'. Je kunt per land en per papiersoort zoeken naar producten die verantwoord zijn geproduceerd. Volgens die database is bijvoorbeeld Page Groen & Zacht een prima optie.

De meest vooruitstrevende producent van toiletpapier die ik vond is echter North River, een bedrijf dat produceert vanuit de VS en Canada. Hun Eco-merk is ook verkrijgbaar bij Albert Heijn. Hun productieproces is een natte droom voor 'greenies'. Het bedrijf bezit zijn eigen waterkrachtcentrales en windmolenparken; de productie wordt volledig aangedreven met windenergie; het papier wordt geheel gemaakt van gerecycled papier.

Toch twee minpunten: het transport en de prijs.
North River vervoert zijn toiletpapier per schip naar Europa; dat levert volgens het bedrijf zelf minder CO2-uitstoot op dan toiletpapier dat meer dan 400 kilometer over land wordt vervoerd.
Met die mededeling gaat het bedrijf er echter wel aan voorbij dat zijn product, eenmaal in Europa aangekomen, nog steeds gewoon over de weg moet. Eerst naar een distributiecentrum, dan naar een winkel, en dan naar het huis van de consument. Al dat wegtransport doet het milieuvriendelijke productieproces alsnog grotendeels te niet.
En dan die prijs: de goedkoopste variant komt op 2,84 euro voor 4 rollen, bijna het dubbele van de meeste andere merken in dezelfde winkel.

Dat kostenargument weerhoudt me ook van de aanschaf van Satino Black, een merk van het Nederlandse bedrijf Van Houtum, dat volledig CO2-neutraal wordt geproduceerd. Dit merk scoort ook uitstekend in die WNF-database waar ik het eerder in dit blog al over had. Je koopt het in grote hoeveelheden, omdat dit papier eigenlijk bedoeld is voor bedrijven en grotere organisaties - dus voor toiletruimtes waar veel mensen komen.
Maar hoewel de rollen daarom ook veel dikker zijn, vind ik dik 63 euro voor 24 onhandig grote rollen echt te veel.

Volgende keer gaat dus gewoon die Page Groen & Zacht mee naar het kleinste kamertje.

Tussen douchekop en afvoerputje

Er bestaan die-hards die aanraden koud te douchen - goed voor je gezondheid én voor het milieu. Wie doucht met koud water, verbruikt immers geen gas om dat water op te warmen.
Maar één kortstondig experiment met een koude douche bracht me deze week tot de conclusie: daar ben ik bij lange na niet stoer genoeg voor.

Toch moet er iets gebeuren met het verbruik van warm water. Het is een van de voornaamste bronnen van de CO2-uitstoot die gewone huishoudens veroorzaken. Volgens Milieu Centraal gaat het om gemiddeld 11 procent van die totale uitstoot.
En bijna de helft daarvan veroorzaken we onder de douche.

Nu kun je dat verbruik op verschillende manieren terugdringen. Maar het marginaal verlagen van de watertemperatuur - zoals ik oorspronkelijk van plan was - blijkt er niet één van. Of in ieder geval: een uitgebreide zoektocht naar de milieu-effecten van zo'n lagere temperatuur leverde geen snippertje bruikbare informatie op.
Daarom heb ik zelf maar de conclusie getrokken: als werkelijk niemand het over deze maatregel heeft, levert hij waarschijnlijk simpelweg te weinig op.

Gelukkig zijn er ook maatregelen die het warmwaterverbruik onder de douche wél serieus beperken.
Met de aanschaf van een waterbesparende douchekop (de zuinigste verbruiken 'maar' iets meer dan 4 liter per minuut) is bijvoorbeeld veel voordeel te behalen.
Het allermooiste is echter de installatie van wtw (warmte-terugwinning-uit-water). Zo'n systeem haalt warmte uit water dat door het doucheputje verdwijnt, en benut die om water op te warmen dat nog naar de douchekop gaat. Een fantastisch systeem, want als je er over nadenkt is douchen energietechnisch gezien vrij gruwelijk. Al dat water verwarmen, terwijl je het vervolgens alleen gebruikt in de twee seconden tussen douchekop en afvoerputje - zonde. We lozen letterlijk energie in het riool.

Een wtw kan dat warmteverlies met meer dan de helft beperken. Maar zo'n systeem, hoe mooi ook, is niet voor iedereen haalbaar. De aanschaf kost minstens een paar honderd euro, soms meer dan duizend. En installatie is alleen handig bij nieuwbouw of volledige renovatie van badkamers.

Je kunt natuurlijk ook gewoon je gedrag veranderen: kost niks en kan altijd. Dus douche ik nu niet meer op lagere temperatuur, maar wel nog steeds zo kort mogelijk. Bovendien draai ik de kraan niet meer helemaal open. Onder een zacht straaltje is het prima douchen; alleen om je haar uit te spoelen heb je even een krachtiger straal nodig.

Dan kwam ik ook nog deze originele tip tegen: draai de douche uit terwijl je je lichaam of haren inzeept. Die komt overigens van Ik red de wereld, een blog om vrolijk van te worden.

Misschien iets om eens op te klikken, als je net chagrijnig onder de koude douche vandaan komt.


TOEVOEGING 26 november: Ongelooflijk dat ik deze in mijn oorspronkelijke blog vergeten was, maar: wie duurzaam wil douchen, kan natuurlijk ook eens naar zonneboilers kijken.

Klein begin, groen eitje

De maatregelen die ik de afgelopen weken nam om mijn verbruik van energie en grondstoffen te beperken, bestonden vooral uit kleine gedragsveranderingen - met dus ook maar kleine positieve effecten voor het milieu. Wil ik mijn persoonlijke carbon footprint substantieel verkleinen, dan moet ik werk gaan maken van zaken als een zuiniger auto en betere woningisolatie.

Maar ik wil het nu niet over die mitsen en maren hebben. Ik wil het er over hebben hoe makkelijk het blijkt om keuzes te maken die je milieu-impact in elk geval íets verkleinen. Zonder moeite, extra budget of gedoe.

Ik beschouwde mezelf altijd als een verantwoordelijk consument en milieubewust burger. Dat zelfbeeld blijkt aan de rooskleurige kant, nu ik mijn gewoontes echt onder een groene loep heb gelegd. Onder dat vergrootglas verschijnt het ene na het andere voorbeeld van onbewuste verspilling, op talloze momenten in mijn dagelijkse routines.

Tot zo ver het slechte nieuws.

Het goede nieuws? Het blijkt verrassend eenvoudig die kleinere 'milieu-misstapjes' aan te pakken.

Warme havermout inruilen voor muesli scheelt op jaarbasis bijvoorbeeld ruim dertien uur magnetrongebruik. Nu de Nee/Ja-sticker eindelijk op de brievenbus prijkt - letterlijk een paar seconden werk - zit de papierbak zeker de helft minder vol. Het voornemen de droger maximaal eens per week in te zetten bleek makkelijk haalbaar, in drie weken tijd is hij één keer aan gegaan.

Hoewel ik meende dat ik geen werkdag zonder auto kon is dat de afgelopen twee weken op drie dagen toch gelukt. De kaas en boterhammenworst die zo'n gewoonte waren? Doordeweeks moeiteloos vervangen door heerlijke hoummous en tomatenpaté (overigens pas na een eenmalige en traumatische ervaring met een hier al eerder genoemde avocadospread).

Het koffie zetten zonder Nespressocups wende in een paar dagen. De puzzels die ik voor mijn dochters kocht in een tweedehands zaakje waren minstens zo mooi als nieuwe exemplaren in de speelgoedzaak.

De overstap op groene stroom en gas met CO2-compensatie? Geregeld, tegen een maandtarief dat welgeteld 2 euro hoger ligt dan dat van onze oude aanbieder - die een van de meest vervuilende Nederlandse kolencentrales in onze achtertuin heeft staan.

En dit is nog maar een greep uit de voorbeelden.

Nu kun je zeggen: zulke kleine stapjes van één persoon, daar schiet het milieu geen nanometer mee op. En feitelijk klopt die uitspraak.
Toch vind ik het hoopgevend dat er in een normaal gezin, in een druk leven en met een beperkt budget, zo makkelijk ruimte te vinden is voor groenere keuzes.

Klimaatdiscussie: onzin en onbegrip

Het verbaast me steeds weer, en steeds meer: de enorme kloof tussen het actuele wetenschappelijk inzicht in de oorzaken en omvang van klimaatverandering enerzijds, en de gebrekkige kennis daar over in de maatschappij anderzijds.

Zeker de helft van de mensen met wie ik mijn persoonlijke zorgen bespreek - vrienden, familie, soms collega's - denkt dat het wetenschappelijke inzicht in klimaatverandering nog in de kinderschoenen staat. Dat de menselijke invloed op ons klimaat nog serieus ter discussie staat. Dat wetenschappers, journalisten en politici die waarschuwen voor de mogelijk zeer ernstige gevolgen van een verdere ongestoorde uitstoot 'de boel overdrijven', of slechts hun persoonlijke visie etaleren.

Zo heel gek is dat ook niet, want deze schets van de situatie krijgt nog steeds ruim baan in de media. Daar weegt de mening van mensen die die de mainstream klimaatwetenschap in twijfel trekken met regelmaat even zwaar, of zelfs zwaarder, dan bijvoorbeeld de inhoud van het recente IPCC-rapport, dat een compleet en breed beeld geeft van de huidige stand van de wetenschap (voor een heldere en zeer beknopte samenvatting in 18 tweets, klik hier).

En als wetenschappers met relevante kennis van zaken een weerwoord proberen te bieden aan de klimaatnonsens die 'ontkenners' verspreiden (kijk ook eens hier), wekken ze daardoor soms onbedoeld de indruk dat er nog daadwerkelijk over feitelijke kennis te discussiëren vált.

Het is zeker dat de gemiddelde temperatuur van onze atmosfeer en oceanen sinds het begin van de Industriële Revolutie in een ongebruikelijk hoog tempo is gestegen. Een overweldigende hoeveelheid klimaatwetenschappelijk onderzoek uit de afgelopen decennia onderbouwt de stelling dat de door mensen veroorzaakte uitstoot van broeikasgassen de belangrijkste reden is voor die opwarming.

En hoewel de exacte verdere ontwikkeling van de wereldwijde temperatuur niet te voorspellen is - niemand heeft een glazen bol - onderschrijft zo'n beetje iedereen die verstand heeft van klimaatwetenschap de stelling, dat de verdere temperatuurstijging nog voor het einde van deze eeuw een niveau bereikt dat van de aarde een onaangename plek maakt om te leven. Niet alleen voor een groot deel van de mensheid, maar ook voor de plant- en diersoorten waar wij deze planeet mee delen.

(Voor een stoomcursus klimaatkennis kan ik overigens deze zeer leesbare pagina van The Guardian sterk aanbevelen; ook New Scientist heeft een ietwat verouderde, maar uitgebreide en heldere klimaatpagina.)

Inderdaad: de exacte toename van verschijnselen als droogtes, zeespiegelstijging, extreme regenval en stormen is door de wetenschap niet te voorspellen. Maar dát zulke verschijnselen vaker voor zullen komen - in het ene werelddeel overigens vaker dan in het andere - en dat ze gemiddeld ook heviger zullen zijn dan nu, dat staat onder klimaatwetenschappers eigenlijk niet meer ter discussie. 

Het is prima, zelfs noodzakelijk, om een debat te voeren over klimaatverandering. Maar: ga dat dan wel aan over zaken die daadwerkelijk nog ter discussie staan, en niet over bewezen feiten. Ik heb vorige week met verbijstering gekeken naar enorme opiniestukken in Volkskrant en NRC (inloggen vereist), waarin mensen zonder enige achtergrond in de klimaatwetenschap de ruimte kregen om achterhaalde visies en zelfs onwaarheden te verkondigen.

We kunnen het er over hebben welke risico's we bereid zijn te accepteren. We kunnen er over debatteren welke maatregelen we al dan niet noodzakelijk vinden om de uitstoot te beperken. We kunnen het oneens zijn over de beste manieren om die uitstoot bij te sturen.

Maar laten we wel ophouden met onzinnige debatten over het al-dan-niet van de opwarming zelf, of de invloed die het handelen van de mens daar op heeft.  Pas als die non-discussies eindelijk eindigen, krijgen mensen de kans zich een helder beeld te vormen van wat er op dit moment écht bekend is.

En ze hebben het recht dat te weten.

Mutserig receptenblog

Het Voedingscentrum heeft een handige applicatie op de website, die ik deze week pas ontdekte: de Klimaatweegschaal. Je vult in hoe je boodschappen doet, wat je eet en hoe je dat bereidt, en je ziet vervolgens in één oogopslag welke impact je maaltijd op het milieu heeft. Er bestaan twee versies van de Klimaatweegschaal: een eenvoudige en een uitgebreide.

Verander je elementen tijdens het invullen, bijvoorbeeld de bereidingswijze of een ingrediënt, dan wordt ook het verschil ten opzichte van eerder ingevulde informatie inzichtelijk gemaakt.
Zo kan de applicatie je helpen de meest milieuvriendelijke opties voor je maaltijden te bepalen.

Het is absoluut de moeite waard om het lekkers op je bord eens door een groene bril te bekijken. Volgens Milieu Centraal komt gemiddeld bijna een derde van de milieubelasting die een huishouden veroorzaakt, voort uit voeding.

Er zijn een paar simpele stelregels, die je in dit documentje nog eens beknopt ziet toegelicht (pagina 12  en 13). Dierlijke producten als zuivel en vlees hebben over het algemeen de grootste negatieve impact op het milieu, als je over eten praat. Dat betekent dus ook dat daar echt iets te winnen valt, als je milieubewuster wilt eten. Ook loont het om zo vaak mogelijk verse groenten en fruit te kopen in plaats van blikgroente. Het bewerken en verpakken van producten kost immers ook energie en grondstoffen.

Omdat het me moeite kost écht milieuvriendelijke maaltijden samen te stellen, en anderen misschien dus ook, deel ik bij deze een van mijn lievelingsrecepten. Eenvoudig te maken, lekker, gezond - en volgens de Klimaatweegschaal ook nog eens erg milieuvriendelijk (ondanks de blikgroente en eieren). We noemen het hier 'eieren in een pannetje'. Ook onze dochters  - bijna 2 en net 3 - smullen er van.

WAARSCHUWING!! Mensen die niet houden van mutserige receptenblogs doen er verstandig aan hier af te haken.

Fruit 1 grote gesnipperde ui, 2 gesnipperde knoflookteentjes en reepjes rode peper op matig vuur in wat olie. Voeg na een paar minuten 3 in blokjes gesneden tomaten en 1 in repen gesneden rode paprika toe. Doe na een minuut ook de inhoud van een potje witte bonen in tomatensaus en een blik tomatenblokjes in de pan. Spoel de inhoud van een blik kidneybonen af en voeg ook die toe.
Maak dan kuiltjes in de saus en breek daar vier eieren in. Laat nog twintig minuten op laag vuur staan, met het deksel op de pan, tot de eieren gestold zijn.

Serveer met stevig brood.

En: de boodschappen doe je natuurlijk op de fiets of te voet!

(De ingrediënten op een rij: 1 grote ui, 2 knoflookteentjes, 1 rode peper (ontdaan van de zaadjes), 3 flinke tomaten, 1 rode paprika, 1 potje/blik witte bonen in tomatensaus, 1 blik tomatenblokjes, 1 blik kidneybonen, 4 eieren en stokbrood of ander stevig brood)

Nespresso is niet de bad guy - dat ben ik

De gemiddelde Nederlander drinkt iets meer dan drie kopjes koffie per dag.

Ik hou van koffie. Ik drink het als water. Op een doordeweekse dag haal ik de zes koppen met gemak. Op het werk uit de automaat, thuis uit zo'n verleidelijk glimmend Nespresso-ding. En daar wringt iets. Want de aluminium cupjes die thuis na elk bakkie troost de vuilnisbak in gaan, dat kán niet passen bij een duurzame levensstijl.
Sinds ik ontdekte dat je gebruikte cupjes mee mag geven met de meneer die nieuwe Nespresso komt bezorgen, houden we ze weliswaar netjes apart voor recycling - maar dan nóg.

Nu blijkt Nespresso zijn verantwoordelijkheid best te nemen. Het bedrijf is actief bezig zijn milieubelasting te verlagen. Tussen 2009 en 2013 reduceerde Nespresso de CO2-uitstoot per cup naar eigen zeggen met 20 procent, en in 2020 moet daar nog eens 10 procent vanaf zijn. Bovendien wil Nespresso in 2020 volledig CO2-neutraal opereren, wat betekent dat ze hun eigen uitstoot dan willen compenseren met investeringen in bijvoorbeeld duurzame energie en de aanplant van bomen. Dat is netjes, van Nespresso.

Al vraag ik me af in hoeverre het bedrijf opereert uit oprechte betrokkenheid en in hoeverre uit marketingoverwegingen. Zeker gezien het verbijsterende interview dat de topman van moederbedrijf Nestlé eerder dit jaar gaf aan The Guardian. De mens moet niet voor God spelen door maatregelen te nemen tegen een veranderend klimaat, stelde hij. Hoewel inmiddels 97 procent van de klimaatwetenschappers meent dat we die klimaatverandering ook zelf veroorzaken, denkt deze meneer Brabeck dáár dan weer heel anders over.

Maar goed: uiteindelijk gaat het niet om de motivatie van Nespresso, maar om het resultaat. De producent van mijn koffie doet zijn best de carbon footprint van zijn product te minimaliseren. Nespresso is hier niet de bad guy - dat ben ik zelf.
Ik kies er voor koffie te drinken die per portie wordt verpakt in kleine, vervuilende aluminium cupjes. Waarvoor ik bij elk kopje een apparaat moet opstarten en opwarmen.Wat voor koffie je ook drinkt, zo'n 30 tot 40 procent van de milieubelasting wordt bepaald door de bereidingswijze.

Via dit linkje krijg je overigens een zeer compleet inzicht in de milieubelasting van verschillende soorten koude en warme dranken.

Tijd voor een duurzamer alternatief. Voor een definitief afscheid van koffie sta ik niet stevig genoeg in mijn schoenen. Dus kies ik voor een middenweg: minder en minder milieubelastende koffie. Thuis geen Nespresso meer. Mijn vriend mag de cups opmaken. Ik houd het voortaan bij koffie uit de cafetière: minder verpakking, van een bovendien minder milieubelastend materiaal, en een energiezuiniger bereiding. Op het werk voortaan maximaal twee automatenkopjes per dag - verder water.

PS. Ik heb de afgelopen weken verder ook ontdekt dat de vegetarische couscousburgers van de Albert Heijn prima zijn. En dat je nooit, maar dan ook nooit veganistische avocado-boterhammenspread van de natuurwinkel in je mond zou moeten stoppen.